1. Sub simplicis humilitatis officio et integrae deuotionis affectu, tamquam
noui muneris grande ministerium, et utinam spei uberioris promissiuum,
sanctitatis uestrae recepi litteras, et paternae dulcedinis increpationes audiui
et iussionis Dominicae monita. Reuerentius intellexi, factus repente
stupidus et referendo quodammodo uerecundus, quod aduersus Deum et
sanctam Romanam Ecclesiam, quam Christianae fidei matrem et dominam
recognosco, iniuriarum atrocium illator intitulor, et offensarum enormium
irrogator appellor: de quibus, si pectoris mei claustra discutio, conscientiae
me nulla nota redarguit, nec probabilis stimulus ueritatis impugnat.
2. Nam licet bonarum sit mentium ibi culpas agnoscere, ubi noxae non preuiant, si
de nullis offensis penitentiae dona non obtuli, si de nullis iniuriis humiliati
spiritus tributa non solui, nescio cur iniuriator existimor, uel cur dampnator
excessuum immanitate compingor, nisi eo forsan, quod contra uos et predecessores
uestros offensionis et culpae prauitate respergor, quod uoluntati
uestrae super hereditatis priuatione non parui, et reconciliationis optatae
gratiam, quam multipharie multisque modis expetii, hucusque non potui
promereri.
3. Nunc ergo preceptis salutaribus monitus et obiurgationibus
uestris, quae circa duritiam filiorum clementiam patris insinuant, persuasus,
gaudeo satis, quod excitare me litteris et corripere monitis paterna dignaretur
affectio: ex quibus spei fertilis indicia colligo et fiduciae facilis
argumenta compono, ut, cum non semper a patre osculandus sit filius, sed
dira interdum castigatione premendus, iam me uelut ingratum, de cuius se
asserit salute sollicitum, a gratiae communione non abdicat, et a suauitatis
maternae gremio non excludit.
4. Sed datur exterius, pater piissime, sinistrae
suspicionis occasio, ut inuitus et querulus de sincera quodammodo patris
affectione diffidam, et de matris tenera pietate desperem, dum, sicut iam uulgaris
notio publicat uel predicat, transfuso uerbotenus ordine successionis, in
exterminium hosti aduersus me panditis hostium, et illum in Regno michi,
ex conceptae contra me forte indignationis animo, aduersarium erexistis.
De quo, preter alia emolumenta quamplurima, quae per me poterant Ecclesiae
prouenire, de condicionibus omnibus minor, quam de me protinus, si
ueritatem dici liceat, utilitas expectatur.
5. Sicque, dum uerba patris, quem
domestica quasi cura de filii conuersione titillat, accurate considero, sperare
commoneor; dum extrinseca facta commemoro, desperare compellor. In
cuius desperationis excessum et uehementis doloris incendium, ea maxime
ratione commoueor, quod uenerabilis uir, >dominus Sy., tituli Sancti Martini
presbyter cardinalis, Apostolicae Sedis legatus in Marchia, per suas litteras
temerarium predonem me publicat et persecutorem, prodigum ac Sathanae
filium licentia labiis relaxata diuulgat: qui per hoc, utinam michi soli, si sibi
aliqua ratione non placeo, lesionis offendicula tenderet! Sed ad uniuersale
quasi gentis dispendium non minus, proh dolor!, hac occasione suspirat,
dum fideles Christicolas – quorum festina subsidia Terrae Sanctae negotium,
a nobis olim, procurante nunc Domino, longis expectabat desideriis
– nouo nuper bellandi genere nunc perarmat in filios, et ad Christiani regni
spolia cruce signat.
6. Consideret ergo, si placet, uestrae pietatis integritas
qualiter, si secundum carnem uiuitur, predo de preda debeat intendere precibus
et, tot grauibus lacessitus iniuriis, superioris obsecundare preceptis.
7. Hac itaque uarietate perplexus, eligo sanius me totum beneplacitis uestris
exponere, si totus admittar, et uestris reuerenter obtemperare mandatis, si
tamen innocentiae meae causam leuitas non exasperet mandatoris. Non
sic enim propriae uoluntatis arbitrio subleuor, nec sensualitatis incentiuo
dissoluor, quin plene discernens inter dexteram et sinistram aperte uideam
et euidenter agnoscam, quid personarum uelit acceptio, quid rationis iudicio
debeatur, propter quod, uniuersa quae scribitis debita meditatione compensans,
mandatorum uestrorum precumque primitias pro libertate prouidi
uiri M., Veronensis electi, ad cuius uitae laudabilis et famae preconia tam
clara sufficiunt testimonia laudatoris, reuerenter accipio, et eo libentius ad
effectum debitae prosecutionis adducam, quo de maioris affectionis ubertate
proueniunt et fructus maioris gratiae ac euidentioris emolumenta compendii
scribendi tam sanctis indiciis deberentur.
8. De cuius captionis euentu, dum
Deum et Ecclesiam exinde grauiter offendisse me dicitis, minus digne, si dici
liceat, seuitiae michi fucus adscribitur, et prohibitionis supernae pertinax
refragator accusor.
9. Quamquam etenim rex ille pacificus, qui ministris
Ecclesiae legata pacis hominibus erogandae commisit, Christos suos ore
prophetico tangi prohibeat et in eis malignitatis molestiam exerceri, si tamen
ipsis interdum non euangelizantibus uerba pacis, sed procurantibus
machinamenta discidii, quicquid inferri contingat iniuriae, non minus id
passis imputari debet ad uitium, quam facientibus ad delictum.
10. Cum igitur ad partes Marchiae dudum in amicorum subsidium, qui ob zelum
deuotionis et fidei erga diuum Augustum felicis memoriae, dominum patrem
meum, tenaciter habitae in me quasi nouae dilectionis fragrantia redolebant,
quamdam quantitatem militum in fautoris subsidium destinassem, dissidentibus
infra se partibus, ut moris est, potius uel erroris, prout inter eos
malitiae radicauit antiquitas, idem electus, non pacifer inuentus, sed belliger,
non altaris leuita, sed equo leuiter eleuatus, non Dei minister, sed excidiis
ministrator, inter agmina militum casualiter incidit et ad priuatam honestamque
custodiam ipsum bellicus euentus adduxit.
11. De cuius liberatione
festina, si ad presens dominationis uestrae uoto non pareo, molestum queso,
pater piissime, non geratis, cum absque amicorum meorum quorumdam
marchionum, comitum et aliorum magnatum Ytaliae conscientia, quorum
in hoc precipue interesse uersatur, nunc fieri honeste posse non uideam; sed
quam cito, ad instantiam nuntiorum meorum super hoc, eorundem nobilium
michi conscientia patefieret, tam in iis quam in aliis, quae sanctitatis
uestrae grata sint animo et affectui blandiantur, per euidentiam operum,
quae utinam paternae charitatis affectio placida relatione cognoscat, signa
promptissimae deuotionis ostendam.
12. Interim tamen, ob reuerentiam
Apostolicae Sedis et uestram, non ea quae captis ex hostium conculcatione
debentur, sed quae habilitati conueniant et equipolleant libertati, honesta
custodia faciam sociari, ut quae ad presens in totum ostendi non potuit, in
ea saltem parte deuotio cognoscatur.
