1. Exultet iam Romani culmen Imperii, et pro tanta uictoria principis
mundus gaudeat uniuersus; erubescat illicita Lombardorum societas, confundatur
rebellis insania, et pro tantae stragis exitio inimici populi contremescant.
2. Prae omnibus tamen infelix Mediolanensis ingemiscat et doleat
et amare prorumpat in lacrimas de tantis occisorum cadaueribus militum et
ciuium captiuorum, et amodo mundi obedire uel subesse domino acquiescat.
3. Verum qualiter hostilis sanguinis flumina Cesareos tinxerint gladios,
qualiter inimicos cuneos imperatoris potentia expugnauerit, audiatis.
4. Postquam mirabiles machinae Montis Clari menia cum trabuccis et
instrumentis aliis tormentarint, et postquam irreparabile Brixiensis regionis
incendium multos terruit, Mediolanensibus, Placentinis et eorum fautoribus,
qui ad Brixianorum auxilium uenerant, Cesar procedebat ferociter
cum suo exercitu obuiare. 5. Cum uero ad Pontisuici ueniret predia, idem
imperator magnanimus castrametatus est iuxta temptoria inimici, ita quod
utriusque partis positionem exercitus quaedam aqua peruissima diuidebat,
ubi multiplicatis uiribus Cesareae maiestatis ad miscenda prelia erat auidus
imperator. 6. Sed cum rebelles inimicos uoluit aggredi, hostis pusillanimis,
pugnae formidans discrimina, in stagnis circumadiacentibus se conclusit,
cuius astantiae munimine positus ordine belli non poterat insiliri.
7. Tandem prudentia principis usa saniori consilio, ibi dimissis hostibus,
in Cremonam pontibus cum ueloci cursu Lolium pertransiuit, sicque quod
per huiusmodi fluminis marginem ultra decem milia sui exercitus secum
trahens, in ponte Brixiae signa direxit uictricia, ut ad hostium ingressum
exercitu, inimicos, qui iam transierant Lolium in prediis
Pergami pugna
quam parauerat acriter insiliuit.
8. Et ita imperatoris militia properabat ad prelium expedite, tamquam
leones, quos fames extimulat, ad stabula cursitant armentorum; ulterius
nec mora protracta, die tricesimo septimo mensis nouembris, undecima
indictione, utriusque partis cunei precursores
per Curtis Nouae campos
alternis cursibus impetuose furentes, hinc inde consortibus manibus inuicem
clangore tubarum milites animantes, bellum terribile inceperunt, et subsequentibus
turmis undique commixtis, alterutrum cum hinc inde foret diu
dureque certatum, tandem, Mediolanensium militia Cesaris uiribus ferociter
interrupta, et usque ad suorum castrorum impulsa hospitia uiriliter, cepit
quasi cursu ruinae multiplici iam labere; nam multiphariae cedis pernicie
imperialis exercitus ignobile uulgus flagitando perurgens campum sanguineum
precipiti populo cumulabat.
9. Sed illius diei narrare pericula quis ualeret, hostium aceruos cadauerum
scribere, quis captiuorum nomina numerare?
10. Tandem enim Deus iustus iudex iura protexit Imperii, et ad tanti casus
interitum subito deiecit superbiam rebellium Lombardorum, quod ipso die
triste Mediolanum cum suis fautoribus florem militiae, populi et Carrucium
cum Potestate turpiter amiserunt, et ex hostibus, tot quot uoluit, quisque de
nostris occidit et quot uoluit captiuauit. 11. Tandem relictis armis, tentoriis
et currubus, ferri mortem irreparabilem populus fugiebat, ita quod maior
eorum pars in fluminibus se submersit.
12. Tunc Cesar pre omnibus militibus sue uirtutis potentiam est expertus.
Ipse enim cuneos cunctos inimicorum manu propria feriebat. Tunc Theutonici
suos gladios rubenti sanguine rubricarunt, tunc felices fidelesque Regni
milites collaterales principis mirabiliter pugnauerunt.
Tunc miranda Papiae
militia se de Mediolanensibus militibus uindicauit et
fidelis Cremona cum
sociis ciuitatibus secures sanguine saturauit, et suas euacuarunt pharetras
Sarraceni. 13. Numquam enim in aliquo umquam bello sic fuerunt cadauera
cumulata, et nisi nox festine uenisset, quae hostium subtraxit reliquias,
nullus eorum de manibus Cesaris euasisset. 14. Sed mira res, quod in tam
belli conflictu terribili, imperialis exercitus extitit sine damno!
15. Sic utique deuictis hostibus et fugatis, cum triumpho Cremonam
uenit inclitus imperator. 16. Inde infortunatum Carrucium Mediolanense
cum Potestate, filio ducis Venetiarum, aliisque captiuis Cremonam accelerans
sequenti die ad mandatum Cesaris, sui uexilli pertica usque ad terrae faciem
turpiter inclinata, potestate ad dedecus ligata superius et multitudinem gentium
magnis applausibus pretereunte, ab elephante, qui castellum ligneum et
tubicinas cum uexillis Imperii gerebat in dorso, per Cremonam ad laudem
et gloriam principis trahebatur.
17. Vere de throno Dei sententia prodiit inferens iudicium ultionis, nam
nec occisis sufficiunt sepulturae, nec Cremonensium palatia multitudinem
capiunt captiuorum. Quapropter imperiale festum uictoriae sollempni
gaudio fideles populi celebrantes, de tanti trophei preconiis ingenti letitia
gaudeatis.
