Documenti medievali di Potenza tràditi nel volume della Sommaria

date

1433-08-05

title

129. Instrumentum testamenti di Tommaso Budario

summary

Tommaso Budario di Potenza, stando nel proprio hospitium sito nella città di Potenza nella parrocchia della chiesa di S. Gerardo, infermo nel corpo ma sano di mente, desiderando di non morire intestato, fa rogare il proprio testamento nuncupativo, nel quale designa quali propri eredi i nipoti Nicola Martinum ‹ovvero de Martino› e Mecuttiam de Martino, nonché Giuditta, figlia magistri Antonelli Barberii (anch’ella sua nipote), ai quali lascia un tarì; dispone di essere sepolto nella chiesa di S. Gerardo, dinanzi alla porta che conduce all’episcopato, in scal(ea), e per detta sepoltura lascia quindici tarì; statuisce che le sue esequie avvengano secondo la volontà dei suoi epitopi; lascia per i mali eventualmente commessi sei tarì. Lascia a Camillo de Mallano, suo padrino spirituale, per i servizi resi, un tarì. Lascia a Nicola Budario la metà di tutte le sue terre, possedute in comune e indivise con la luminaria della chiesa di S. Gerardo e site nel tenimento della città di Potenza; segnatamente: un pezzo di terra oltre il vallone ‹?›; un appezzamento di terreno in contrada Nicolaii, posseduto indiviso con Nicola de Martino; un pezzo di terra in contrada detta Vallone de Canio, con alberi fruttiferi e infruttiferi (tra cui noci e castagni); lascia inoltre a detto Nicola la casa che fu del defunto Roberto Strandulla e una stanza che fu di Iohannetto Mase; lascia allo stesso Nicola una soccia di vigna, da lui comprata dalle monache del monastero da S. Luca e situata in contrada vinearum Sancti Luce; lascia allo stesso Nicola un’ulteriore vigna che fu del padre, Demetrio Budario, sita in contrada detta Tragalli ‹ovvero Tre Galli›, con la clausola che se il detto Nicola non dovesse pervenire alla maggiore età, morendo prematuramente, tutti i detti beni a lui legati debbano rimanere alla luminaria di S. Gerardo. Lascia alla luminaria di S. Gerardo la metà di una terra da lui posseduta in comune e indivisa con il detto Nicola. Lascia ad Antonella de Cairone, per il buon servizio reso, dodici tomoli di frumento, una tunica nuova di panno bianco, un calderone di stagno, un paio di lenzuola di lino nuove e una trapunta imbottita con penne. Lascia a Nicola Budario un vitello, al momento tenuto da Ambrosio Palese per essere addomesticato. Lascia al predetto Nicola la metà di un drappo di seta da lui posseduto indiviso con Pascale de Pallotta. Lascia a Rosa figlia di Antonello Sonetrave, sua parente, una trapunta da lui posseduta e un tappeto, a scelta degli epitopi. Lascia all’altare grande della chiesa di S. Gerardo il suo tappeto migliore di lana. Lascia a ‹?› moglie di Gerardo de lo Monaco una tunica di panno bianco, vecchia. Lascia ad Angelina, figlia di detto Gerardo de lo Monaco, un giacchetto di panno blu. Lascia a Nicola de Bono Ioanne e a Gerardo de Boya, diaconi, un copricapo ciascuno tra quelli da lui posseduti, a scelta dei suoi epitopi. Stabilisce quindi che, una volta soddisfatti i legati presenti in questo testamento, il surplus sia venduto a scelta dei suoi epitopi e che il denaro proveniente da detta vendita venga dispensato, secondo la volontà dei suoi epitopi, alla chiesa S. Gerardo, per la riparazione della fabbrica e per i pasti (cenamentis). Lascia ad Antonello de Centum Manibus, diacono, due ortali, uno situato dentro la città, l’altro al di fuori di essa, con la clausola che detto diacono Antonello preghi per la sua anima e che in punto di morte assegni detti due ortali a un altro chierico della chiesa di S. Gerardo e che così avvenga anche in futuro. Elegge quali propri epitopi, esecutori, distributori, e fidecommissari Guglielmo de Villo, Luca de Coffo e Guglielmo de sere Antonio, ai quali lascia due tarì.

bibliography

  • ASNa, Regia Camera della Sommaria, Diversi, 1a numerazione, Dip. Somm., I, 309, n. 4bis, cc. 498v-501v, n. 152 [S].

teibody

(c. 498v) In nomine domini nostri Iesu Christi amen. Anno a nativitate ipsius millesimo quatricentesimo tertio decimo tertio, regnante serenissima domina nostra Ioanna secunda Dei gratia Hungarie, Hierusalem, Sicilie, Dalmatie, Croatie, Rame, Servie, Galitie, Lodomerie, Comanie, Bulgarieque regina, , Provincie, Forcalquerii ac Pedimontis comitissa, regnorum vero eius anno decimo nono feliciter amen, die quinto mensis augusti, undecime inditionis, apud civitatem Potentie.

Il trascrittore cinquecentesco ha vergato millesimo quatricentesimo tertio decimo tertio; senza dubbio si tratta di un errore che va corretto con millesimo quatricentesimo tricesimo tertio, giacché al 1433 spettarono sia l’XI indizione (primi due quadrimestri) sia il diciannovesimo anno di regno di Giovanna II d’Angiò (calcolato per anni interi).

Nos Carluccius de Musculo de Neapoli, civis civitatis Potentie, eiusdem civitatis annalis iudex, Tomasius Strambus de Potentia publicus ubilibet per provincias Principatus citra et ultra serras Montorii,Capitinate et Basilicate regia autoritate notarius et testes subscripti ad hoc specialiter vocati et rogati, presenti scripto puplico instrumento testamenti fatemur atque testamur quod nobis personaliter accedentibus ad hospitium domni Tomasii Budarii de Potentia, situm intus civitatem Potentie in parrochia ecclesie sancti Girardi, iuxta domum // (c. 499r) Girardi de Antinor(o), iuxta rugam vicinalem et alios fines, ad preces et postulatum fattas nobis sui parte invenimus et viddimus ‹sic› domnum Tomasium iacentem in lecto, per Christi gratiam sane ‹sic› tamen mente retteque locutionis sistentem ‹sic›, qui primo et ante omnia consentiens in nos predittos iudicem et notarium expresse, cum sciret ex certa sui scientia nos suos iudicem et notarium in hac parte non esse, iurisditionem nostram voluntarie prorogando, et considerans quod diu viget in corporeis membris quies et ratio regit mentem, quam siquidem rationem sepe adeo anglor obnubrati, nec non solum temporalium rerum, verum etiam sui ipsius cogatur ipsa largioris vehementia oblivisci et discretionis humane in evitabile debitum pervenire, cum testamentum sit ultima voluntas testatoris iuxta sententia, in eo quod disponitur qua debet potest mentem suam fieri velit, infrascriptum nuncupativum condidit testamentum; quod testamentum et suam ultimam voluntatem dittus testator sic disposuit ultimum esse voluit et finale et quod valeret saltim valere voluit et mandavit iure codicillorum, epistole donationis causa mortis vel alterius cuiuscumque ultime voluntatis et si quod aliud testamentum in manuali cuius appareret, in iudicio vel extra iudicium, huic instrumento contrastare, voluit quod nullum robur obtineat firmitatem, // (c. 499v) sed pro cassato et irrito habeatur. Illico quia testamentum in primis exigit heredis institutionem, ipse testator instituit sibi heredes dopnum Nicolaum Martinum ‹sic› et Mecuttiam de Martino, nepotes suos, Iudittam filiam magistri Antonelli Barberii, neptem similiter suam, et legavit cuilibet ipsorum nepotum suorum heredum tarenum unum de carlenis pro ditta hereditate et quod plus petere non possint de rebus et omnibus bonis suis; et voluit et mandavit ipse testator quod ditti heredes sui contententur de premissis eis legatis et ultra non possint petere nec et(iam) allegare Falcidiam ‹et› Trebellianicam de legi(bu)s; item elegit sibi canonicam sepulturam corpus suum recondi intus ecclesiam Santi Girardi, ante ianuam qua itur ad episcopatum, in scal(ea), et legavit pro ditta sepultura ditte ecclesie in carlenis tarenos quindecim; item voluit quod obsequia sua fient et ordinentur ad arbitrium suorum infrascriptorum epitroporum suorum; item legavit pro malis oblatis incertis tarenos sex; item legavit domno Camillo de Mallano, patreno suo spirituali, pro servitiis suis, tarenum unum; item legavit Nicolao Budario medietatem omnium terrarum suarum sitarum in tenimento civitatis Potentie, in comuni et indiviso cum luminaria ecclesie santi Girardi, que sunt in subscriptis // (c. 500r) contratibus, videlicet: petium unum aliud ultra dittum vallonem, a tribus partibus iuxta terras demanii, ab inferiori parte est dittus vallonus; item terre que sunt in contrata Nicolaii, pro indiviso cum domno Nicolao de Martino ab inferiori parte, ab uno latere iuxta terras luminarie preditte limite mediante, ab alia parte iuxta molarem et si qui alii sunt confines; item petium unum aliud in contrata ubi dicitur lo Vallone de Canio et a tribus partibus tenet ditta luminaria limite mediante, cum arboribus fruttiferis et infruttiferis sistentibus intus dittas terras, nucum et castaneorum et aliorum generum arborum, ut dixit; item legavit ditto Nicolao domum unam que fuit condam Roberti Strandulla et aulam que fuit condam Iohannetti Mase; item legavit ditto Nicolao scricam unam vinee, quam emit a monialibus monasterii Sancti Luce, ut dixit, quod est in contrata vinearum Santi Luce, suis loco et finibus limitatam; item legavit ditto Nicolao vineam aliam unam que fuit condam Demetrii Budarii patris sui, ut dixit, que est in contrata ubi dicitur Tragalli, suis loco et finibus designatam, conditione adietta quod si dittus Nicolaus non pervenerit ad perfettam etatem et mori // (c. 500v) contingerit, quod omnia supraditta bona eidem legata voluit testator ipse remanere debeant luminarie ecclesie Santi Girardi; item testator ipse legavit aliam medietatem dittarum terrarum in comune et indiviso cum ditto Nicolao, ditte luminarie; item legavit Antonelle de Cairone , pro bono servitio, de frumento tumulos duodecim; item legavit ditte Antonelle tunicam unam novam de panno blanco, quam habet; item legavit ditte Antonelle caldariam unam de ere; item legavit ditte Antonelle par unum de linteaminibus de lino, novis, et culcitram unam plenam pennis; item legavit supraditto Nicolao Budario iencum unum que ut dixit tenet A[m]brosius Palese pro domar(e); item legavit ditto Nicolao medietatem unius vestis sete et unius [.]eni(us) quas ut dixit habet pro indiviso cum Pascali de Pallotta, conditione ut supra annotata et servata; item legavit Rose filie Antonelli Sonetrave, amore consanguinitatis, cultram unam indiorem quam habet, trappetum unum ad arbitrium subscriptorum epitroporum suorum; item legavit alteri magno ecclesie Santi Girardi trappetum unum meliorem suis, de lana; item legavit ditte ‹sic› uxori Girardi de lo Monaco tunicam unam de panno blanco veteram; item legavit Angeline filie ditti Girardi aliam iacquettam de panno bleveto, quam dixit habere pro bono servitio; item legavit diacono Nicolao de Bono Ioanne et diacono // (c. 501r) Girardo de Boya, pro quolibet, caputium unum de quibus habet ad arbitrium suorum epitroporum; item voluit et mandavit expresse testator ipse quod, soluto ditto testamento et legatis omnibus contentis in eo, omnia que supererint, tam stabilia quam mobilia que supererint, vendantur per suos epitropos et ad manus ipsorum et pecuniam percipiendam ex venditione supradittorum bonorum remanent(ium), preditti epitropi habeant dispensare ad arbitrium eorumdem in ecclesia Santi Girardi tam in reparatione fabrice quam in cenamentis, ubi eis melius visum erit, sine conditione quacumque. Item legavit diacono Antonello de Centum Manibus ortalia duo, quorum unus fuit condam magistri Angeli de Confexa et unus est intus dittam civitatem et aliud extra civitatem, suis loco et finibus limitata et quod dittus dia[conus] Antonellus teneatur orare pro anima ditti testatoris et condam magistri [Ange]li, sua vita durante; et in fine et articulo mortis sue, teneatur ditta ortalia duo divertere alteri clerico ecclesie Santi Girardi et sic prosequens ditta ortalia unus clericus alteri dimittere perpetuo, cum conditione predistinta. Item fecit, constituit et ordinavit suos epitropos, exequtores et distributores et fidei commissarii presentis sui ultimi testamenti domnum Guillelmum de Villo et domnum Lucas de Coffo et domnum Guillelmum de sere Antonio et quemlibet ipsorum insolidum ita quod unus illorum possit incipere et alius prosequi et firmiter, presentes et onus ditti epitropatus in se sponte suscipientes; item voluit testator ipse et legavit cuilibet ipsorum epitroporum, pro laboribus eorum subveniendis in ditto testamento, tarenos duos quibus et cuilibet ipsorum insolidum dedit plenam et omnimodam potestatem generalem intrandi, capiendi, vendendi, alienandi, percipiendi et vendendi // (c. 501v) tantum de bonis suis quod presens testamentum et contenta in eo plenarie exequantur et debite executioni mandentur, absque contrarietate huiusmodi heredum suorum seu alterius qui contradicere vellet; et voluit testator ipse quod si aliquod puntum, dittio iuris sive c(lausul)a invenieretur in ditto testamento unde possit aliquo modo infringi seu annullari, quod ad meliorem consilium sapientis possit refici et emendari quotiens opus fuerit, veritatis tamen substantia non mutata. De quorum distribuitione et solutione ipsi distributores ut supra, vel aliquis eorum non teneant heredi(bus) ditti testamenti vel alteri ponere rationem nisi tantum de receptis et liberatis per eos per executionem et distributionem predittas per simplicem quaternum seu informationem in scriptis, cui infor(natio)ni dari mandavit et voluit plenam fidem. Unde ad futuram memoriam et ditti testatoris preces et dittorum epitroporum cautelam, cuius vel quorum interest et poterit interesse cautelam, fattum est presens publicum instrumentum testamenti per manus mei preditti notarii, signo meo solito signatum et mei qui supra iudicis ac nostrorum sub[scriptorum tes]tium subscriptionibus roboratum.

Così S per langor Così S per obnubilat Così S per ut Così S per langoris Così S per conditionis Così S per inevitabile Così S per voluntatis Così S per iusta Così S probabilmente per de eo, quod quis post mortem suam fieri velit piuttosto che in eo - velit Così S probabilmente per manu cuiuscumque notarii piuttosto che in - cuius Si ipotizza un saut de même à même Così S per socciam Così S per verosimilmente per Palmerii (si veda docc. n. 92) Così S qui, nel doc. n. 92 Carnone Così S per meliorem Così S per altari Così S per debeant Così S per finire Così S per donec Così S per habitis

Quod scripsi ego predictus Tomasius puplicus ut supra notarius qui p[redict]is omnibus interfui et meo consueto signo signavi. † Ego qui supra Carlucius de Musculo de [Ne]ap(oli)s annalis iudex interfui et me subscripsi † Ego domnus Antonellus de Zaula testis interfui † Ego domnus Baldassar Mordente canonicus Potentinus testis sum † Ego domnus Ioannes de Quatuor Oculis testis sum † Signum crucis proprie manus Nicolai de Balzana testis qui interfuit et se subscribere nescientis † Ego Laurentius de Populo testis sum † Ego Antonellus de Roto testis sum † Ego subdiaconus Andreuccius de Medico testis sum † Ego Iacobus Curialis testis sum † Ego subdiaconus Stephanus de Populo testis sum

notes alpha

    notes int