Documenti medievali di Potenza tràditi nel volume della Sommaria

date

1455-12-23

title

157. Instrumentum testamenti di Roberto de Tingulo

summary

Roberto de Tingulo di Potenza, infermo nel corpo ma sano di mente, stando nella casa del ‹cognato› Goffredo Caso , sita a Potenza nella parrocchia di S. Gerardo, fa rogare il proprio testamento nuncupativo, nel quale: istituisce quali propri eredi i nipoti Coluccio, Antonio Bartolomeo, Onofrio, Floria e Francesca, figli della sorella Comina e di Goffredo Caso suo marito, ai quali lascia tutti i propri beni mobili e immobili, a eccezione dei legati e fedecommessi declinati in seguito. Dispone di essere sepolto nella chiesa di S. Gerardo di Potenza, nella cripta posta a destra dell’entrata, e a tal proposito fa un lascito pari a quindici tarì per il rifacimento della lapide che copre detta cripta, in quanto rotta; qualora tale sostituzione non avvenga, chiede di essere sepolto nel sepolcro comune dei presbiteri e che i detti tarì rimangano nel possesso dei propri eredi. Lascia per i mali eventualmente commessi la somma di sei tarì; lascia alla sorella Comina alcuni beni a lei promessi a titolo di dote, segnatamente: due materassi, un cuscino da capezzale, un tappeto nuovo, due paia di lenzuola, quattro tovaglie lavorate a doppio lino, una pelliccia bianca d’agnello, due veli (uno lavorato con oro, l’altro lavorato con seta), quattro camice, trentaquattro libbre di stagno, una grattugia e una catena di ferro per il fuoco, nonché due tarì (lasciati alla sorella dal padre Antonello de Tingulo). Fa quindi una serie di lasciti per adempiere alcuni legati del padre Antonello: stabilisce che per un mese un uomo serva a sue spese l’altare ‹?› della beata Maria de Martiribus; lascia sei tarì per la celebrazione di messe per uno spazio di quaranta giorni; stabilisce che si celebrino dieci messe pro penitentia e quattro pro voto; stabilisce che siano donati a un’orfana beni del valore di quindici tarì. Fa quindi una serie di legati a proprio nome: stabilisce che sia eretto un altare a sue spese ai piedi del crocifisso di S. Paolo, con affreschi; lascia a due presbiteri che reciteranno il salterio sul suo corpo, un tarì; stabilisce che due presbiteri dicano messa (una per ciascuno) per la sua anima, presso S. Maria de Laurella ‹ovvero Laureto ?› e che sia corrisposto loro un compenso ricavato dai suoi beni; stabilisce che sia celebrata una messa presso la cappella di S. Maria de Ferris, al cui altare ha fatto un voto; statuisce che nella chiesa extra menia di S. Antonio de Monte sia fatta una immagine ‹ex voto› del valore di tre grana; lascia a Giovanni Aquamalarum sette tarì, che questi era tenuto a dargli; lascia a Nicola Angelo de Balbano un tarì; lascia a Simone de Basa cinque grana; dispone che Domenico de Sicale sia pagato per aver fatto una porta e per aver riattato delle botti; lascia a Nicola Angelo de Camillo ‹ovvero Cannillo› un tarì pro una hebdomada, che sia soddisfatto per sedici messe dette per il testatore; lascia a Floria sua nipote un paio di calze di panno e un campanello ‹?› per un mantello lungo; stabilisce che la vigna che fu del defunto Angelo de Thodaro sia venduta per dare esecuzione al testamento e che, qualora l’acquirente sia uno dei suoi nipoti ed eredi, il prezzo sia di quindici tarì; lascia a tutti i suoi nipoti la vigna che fu del padre affinché la rimettano a coltura; stabilisce che sia saldato un debito da lui contratto con Goffredo Caso, pari a un’oncia, versandogli quanto ancora a lui dovuto, avendo già egli provveduto a corrisponde una parte; lascia, per la riparazione della chiesa di S. Gerardo, una terra della capacità di sei stoppelli sita a Potenza in località Rossolio ‹ovvero Rossolino›; rimette a Francesca sua nipote un tarì, da lei dovuto al testatore; designa quali propri epitropi Nicola Angelo de Camillo ‹ovvero Cannillo›, Goffredo Caso, Coluccio Caso, Antonio Bartolomeo Caso e Onofrio Caso, dando loro altresì facoltà di rientrare dei debiti contratti con lui.

bibliography

  • ASNa, Regia Camera della Sommaria, Diversi, 1a numerazione, Dip. Somm., I, 309, n. 4bis, cc. 227v-232r, n. 67 [S].

teibody

(c. 227v) In nomine domini nostri Iesu Christi amen. Anno a nativitate ipsius millesimo quatrigentesimo quinquagesimo quinto, regnante serenissimo et illustrissimo domino nostro domino Alfonso Dei gratia Aragonum, Sicilie citra et ultra farum rege, Valentie, Hierusalem, Ungarie, Mayorice , Sardinie et Corsice , comite Barchinone, duce Athenarum et Neopatrie ac etiam comite Rossilionis et Ceritanie, regnorum vero eius anno vicesimo primo feliciter amen, die vicesimo tertio mensis (decem)bris, quarte inditionis, apud civitatem Potentie, provincie Basilicate.

Nos Gaspar de Aprutio // (c. 228r) de ditta civitate ipsiusque civitatis annalis iudex pro ditto presenti anno decime quarte inditionis, Rogerius de Lauro de terra Athani provincie Principatus, incola seu habitator prenominate civitatis, puplicus ubilibet per totum regnum Sicilie reginali autoritate notarius et testes subscripti, viri quidem litterati et inlitterati ad hoc vocati specialiter et rogati, presenti scripto puplico testamenti instrumento fatemur, declaramus, notumfacimus et testamur quod preditto die ad requisitionis instantiam et preces nobis oretenus fattas pro parte venerabilis viri domni Roberti de Tingulo de ditta civitate Potentie personaliter accersitis ad domum Goffredi Casi ipsius civitatis, sitam et positam intus dittam civitatem Potentie, in parrochia ecclesie Santi Girardi, confinatam iuxta domum Angelilli Caso muro comuni mediante, iuxta domum Ioannis de Turturella muro comuni mediante, iuxta vias puplicas et alios fines, et dum fuimus ibidem in quadam videlicet ca(m)mera ditte domus invenimus ibidem dittum dopnum Robertum de Tingulo in letto iacentem; qui dopnus Robertus infirmus corpore sanus tamen mente retteque memorie vigens et composite locutionis existens, considerans et attendens in acie sue mentis quod mors nullis auxiliatur potentiis, nec auxiliis suffragatur, nec argento nec auro reddimitur et quod nil morte // (c. 228v) certius et nil incertius hora mortis, volens bona sua omnia salubriter ordinare et timens, quod absit, ne decederet intestatus ac intentione co(m)motus, consentiens primo in nos predittos iudicem, notarium et testes suam iurisditionem ad nos voluntarie prorogando, in nostrum quorum supra iudicis, notarii et testium subscriptorum presentia presens suum nuncupativum legitimum condidit et fecit ultimum testamentum et eius ultimam voluntatem modo qui sequitur infrascripto; quod quidem testamentum et quam eius ultimam voluntatem testator ipse valere voluit et mandavit iure testamenti et, si iure testamenti forsitan non valeret, valere voluit iure condicillorum, iure legati, donationis causa mortis et cuiuslibet alterius iuris sive ultime voluntatis, prout melius de iure valere potest et debet, itaque omni tempore pariat effettum et realiter sequantur contenta in eo, cassans, varians, irritans et annullans testator ipse hactenus omnia alia testamenta, condicilla seu ultimas voluntates eius per eum ab hactenus condita vel etiam ordinata per manus quorumcumque notariorum seu aliarum privatarum personarum, sub quacumque verborum serie sive forma, volens et mandans testator ipse quod hec sit ultima voluntas, // (c. 229r) ordinatio et dispositio sui animis et quilibet quocumque ‹de iure› sibi succedens teneatur et debeat ipsum et ipsam teneatur adimplere et inviolabiliter observare iuxta ipsius testamenti continentiam et tenorem. In primis quidem quia heredis institutio cuiuslibet testamenti capud esse dignoscitur, idcirco dittus domnus Robertus testator instituit, fecit sibi heredes Colutium, Antonium Bartholomeum, Honofrium Casum, Floriam et Franciscam, filios et filias legitimos et naturales Goffredi Casi et Comine de Tingulo, eius sororis et uxoris ditti Goffredi, in omnibus bonis suis mobilibus et stabilibus preter ad infrascripta legata et fidei commissa; item predittus domnus Robertus testator elegit sibi sepulturam, si eum mori contingerit de presenti sua infirmitate, in ecclesia Santi Girardi in sepultura retro vel post portam magnam ipsius ecclesie Santi Girardi qu(am) quis intrat ad manum dexteram, videlicet in terra, cui quidem ecclesie legavit pro loco ditte sepulture tarenos quindecim et quod fiat ibi lapis novus quo coperiatur ditta sepultura ex eo quare lapis residens modo illic est frattus et si capitulum vel clerici ipsius capituli non assentient, quod ditti tareni quindecim remaneant penes dittos heredes suos et corpus suum reponatur in sarcofago vel monumento comuni ubi generaliter corpora presbiterorum ditte ecclesie Santi Girardi // (c. 229v) mortua co(n)duntur et ponuntur; item legavit pro malis ablatis incertis tarenos sex; item legavit domno Nicolao Angelo de Camillo patri suo spirituali tarenos duos; item legavit Comine eius sorori subscripta bona que remansit heres de dotibus suis sibi promissis que inferius describuntur, videlicet: mataratia dua plena; capitiis plomatium unum; trappetum unum novum; par unum de linteaminibus; tobaleas quatuor largitudinis palmorum trium laboratas ad ramum dupplum; pellezonum unum de agnis album; ligamenta duo, unum laboratum auro et alium serico laboratum; ca(m)misias quatuor muliebres et de here libras triginta quatuor; grattarolam unam de ferro et catenam unam de ferro; item legavit Comine sorori sue tarenos duos quos sibi legavit pro bono servitio Antonellus de Tingulo eius pater; item legavit quod unus homo serviat beate Marie de Martiribus per unum mensem ad expensas ‹suas›, ubi stabit ad serviendum siv(e) aut(em) arbitretur i(n) pecunia ex ea, quia sic legavit pater suus, ut dicuntur, ex voto quod voluit; item legavit tarenos sex pro missis celebrandis pro una quarantana, quas legavit idem pater suus; item legavit quod celebrentur decem misse pro penitentia et quatuor pro voto ad honorem beate Virginis Marie, quas missas legavit pater suus ex voto quod habuit; item legavit quod dentur uni // (c. 230r) orphane tanta bona qua ascendant ad summam tarenorum quindecim pro anima patris sui, qui sic legavit et voluit; item legavit dittus testator quod fiat altarem unum ad expensans suas in pede crucifixi Santi Pauli et sit depitta ibi istoria santi Clerici et santi Angelecti , tota et integra; item legavit duobus presbiteris dicentibus psalterium supra corpus suum tarenum unum; item legavit quod vadant dui presbiteri ad santam Mariam de Laurella et quod quilibet celebret missam unam pro anima eius et quod satisfiat de bonis ipsius testatoris dittis presbiteris; item legavit quod celebretur missa una in altare cappelle Sante Marie de Ferris, ad quod altare ipse se votum fecit; item legavit ecclesie Santi Antonii de Monte, extra menia civitatis Potentie, quod fiat ibi imago uni(co)lore, qua imago sit membrum hominis, valoris granorum trium; item legavit Ioanni Aquam[a]larum tarenos septem quos tenebatur dare et item legavit Nicolao Angelo de Balbano tarenum unum; item legavit Simoni de Basa granos quinque; item legavit quod domnus Dominicus de Sicale sit satifattus de fatigiis suis ex eo quia fecit sibi portam unam et innuit ipsum ad adstringendum duas vegetes arbitrio suo; item legavit domino Nicolao Angelo de Camillo tarenum unum pro una edogmeda et quod solvatur ei pro sexdecim missis dittis per se pro ipso testatore // (c. 230v); item legavit ditto Nicolao Angelo residuum denariorum ad sui conscientiam quando posuit calculum rationis et dietam unam [...]andi; item legavit Florie eius nepoti par unum caligarum in panno et capnen(n)o pro una gunnella; item legavit et voluit atque mandavit quod vinea que fuit condam venerabilis domni Angeli de Thodaro vendatur ad hoc ut presens testamentum suum debite executioni mandetur et si Colutius Caseus eius nepos vel alii eius nepotes vellent emere dittam vineam, quod ditta vinea detur illis pro quindecim tarenis; item legavit omnibus aliis nepotibus suis et Colutio vineam suam que fuit quondam patris sui et quod attent illam et quod unus monatur alteri super hoc legato. Item dittus Robertus sua spontanea voluntate confexus extitit et suo sacramento firmavit habere mutuo a Goffredo Casu unciam unam et solvisse eidem de ditta uncia certam quantintatem et non totam, propterea legavit et voluit et mandavit quod idem Goffredus Caseus faciat calculum de ditta vineao cum domno Nicolao Angelo de Camillo et illud plus quod debet habere pro ditta uncia legavit sibi; item legavit in reparationem ecclesie Santi Girardi terram unam capacitatis stuppellorum sex, sitam et positam in tenimento civitatis Potentie in loco ubi dicitur // (c. 231r) Rossolio , confinatam iuxta rem ecclesie Santi Spiritus et ecclesie Sante Trinitatis; item legavit ditte Francisce eius nepoti tarenum unum quem debebat habere ab ea; item legavit Ioannelle de Paracampo tarenum unum quem debet habere; item predittus domnus Robertus testator fecit, statuit et ordinavit presentis sui ultimi testamenti et ultime voluntatis exequtores, distributores, epitropos et fide commissarios suos domnum Nicolao Angelo de Camillo, Goffredum Casum, Colutium Casum, Antonium Bartholomeum Casum atque Honofrium Casum, presentes et omnes huiusmodi epitropatus in se adsumentes, quibus quidem exequtoribus et cuilibet ipsorum in solidum ita quod occupantis conditio potior non existat, sed quod unus ipsorum incepit alter ipsorum nihilominus prosequi valeat mediare et finire, alterius ipsorum absentia non obstante, dittus testator dedit et concessit plenam licentiam ac liberam et omnimodam potestatem, authoritatem plenam posse liberum arbitrium et speciale mandatum propria eorum autoritate capiendi et apprehendendi inde tantum de bonis omnibus mobilibus et stabilibus, iuribus et attionibus quibuscumque ipsius testatoris ubicumque sitis et positis pro facienda executione testamenti preditti ipsaque bona vendendi et alienandi vel in solutum dandi aliisque subastationibus et solemnitate qualibet iuris et fatti que in talibus requiruntur cuiuscumque seu quibuscumque personis exinde illa ‹emere› et habere volenti seu // (c. 231v) volentibus, pretio et pretiis quo seu quibus ditti executores poterint convenire et pretium seu pretia ipsa petenda et recipienda ab omnibus emptoribus et quolibet ipsorum, instrumenta quacumque necessaria et etiam oportuna faciendi et fieri rogandi, cum omnibus obligationibus, renuntiationibus et sollemnitatibus aliis oportunis ipsumque pretium et pecuniam in premissorum legatorum solutionem convertendi, solvendi et liberandi donec fiat ad plenum exequtio testamenti preditti; debita queque et pecuniarum quantitates debite ditto testatori per personas et debitores quoscumque suos cum scripturis puplicis et privatis petendi, exigendi, recipiendi, recolligendi et habendi ab ipsis debitoribus et quolibet eorundem et de his que proinde reciperent quietandi, absolvendi, liberandi donec fiat ad plenum exequtio testamenti preditti et si expedit causandi, agendi et defendendi et omnia alia faciendi et agendi ac exequendi que expedienda videbuntur et debitores quoscumque suos conveniendi et ad iudicium trahendi omne via, iure, modo quo seu qua dici et censeri potest ac fieri et ad preditta requiruntur pro habitione dittorum debitorum; item voluit dittus testator et mandavit expresse quod si presens suum testamentum in aliqua iuris vel fatti solemnitate deficeret, quod instrumentum seu testamentum ipsum possit per nos semel, bis, ter et quotiens opus fuerit dittari, refici, corrigi et emendari // (c. 232r) ad consilium sapientis cuiuscumque ita quod plenam et inexpugnabilem ubilibet obtineat roboris firmitatem, fatti et veritatis substantia non mutata. Et voluit etiam idem testator et expresse mandavit quod de presenti suo testamento tot per nos predittos iudicem, notarium et testes conficiantur puplica testamenti instrumenta quod proinde cuiuscumque competerit ad cautelam. Unde ad futuram rei memoriam et dittorum heredum cautelam quorum et cuius inde interest et poterit interesse certitudinem et cautelam fattum est exinde hoc presens puplicum instrumentum per manus mei preditti notarii, signo meo solito signatum, subscriptioneque mei qui supra iudicis et nostrum subscriptorum testium signis et subsignationibus roboratum.

Così S per dicte Così S per Athane Così S per Cannillo (da docc. coevi), qui e in seguito Probabile omissione di un lemma in S Così S per habuit Errore di lettura da parte del trascrittore. Probabilmente S. Clerici si riferisce a S. Chirico (S. Chirici/Quirici), venerato insieme alla madre S. Giulitta (S. Julicte, Iulicte), con la quale subì, ancora bambino, il martirio in Oriente, durante le persecuzioni dioclezianee Così S probabilmente per Laureto Così S per ? moneatur Così S verosimilmente per Rossolino Così S probabilmente perterram Così S probabilmente perhonus

Quod scripsi ego predittus Rogerius de Lauro puplicus ut supra notarius qui premissis omnibus et singulis vocatus interfui ipsumque meo solito et consueto signo signavi. (SN) † Ego qui supra iudex Gaspar de Aprutio † Ego domnus Dominicus Pregale canonicus Potentinus testis sum † Ego Franciscus de Poto de Gayeta testis interfui † Ego Bartholus de Discolis testis sum † Signum crucis proprie manus subdiaconi Antonii de Riasulo testis idioti qui interfuit et scribere nescit Signum crucis proprie manus Ioanni de Turturella testis idioti et scribere nescientis Signum crucis proprie manus Viti Taberia testis idioti et scribere nescientis Signum crucis proprie manus Iacobi Cappelli testis idioti qui interfui et scribere nescit Signum crucis proprie manus Elie de Setapulo qui interfuit et scribere nescit

Così S qui, in doc. coevo de Regale

notes alpha

    notes int