Documenti medievali di Potenza tràditi nel volume della Sommaria

date

1458-05-12

title

158. Instrumentum testamenti di Mazziotta de Ayvena di Potenza, detto Paulello

summary

Mazziotta de Ayvena di Potenza, detto Paulello, stando nella propria casa sita nella parrocchia della Ss. Trinità, infermo a causa della peste, ma nel possesso delle proprie facoltà mentali e locutorie, detta il proprio testamento nuncupativo, nel quale istituisce quale proprio erede il fratello Valle ‹ovvero Velle›, al quale lascia: una vigna nel tenimento di Potenza, in località Cerza de Corgiante; un tomolo di frumento; quattro tomoli d’orzo e un terreno ‹?› alla Serra del Lago. Dispone che il proprio corpo sia sepolto nella chiesa della Ss. Trinità, presso la cappella dell’Annunciazione (Nunziata), dove ha trovato sepoltura anche il padre e, per detta sepoltura, lascia dieci tarì; stabilisce che, nel giorno della sua dipartita, quanto necessario per la cera da utilizzare durante la celebrazione delle messe (mattina e sera), sia a discrezione dei suoi epitopi; lascia alla chiesa della Ss. Trinità, per le decime non corrisposte, un tarì; fa un lascito di un tarì per i mali eventualmente commessi; lascia ad Antonio Grippo, arciprete della chiesa della Ss. Trinità, suo padre spirituale, un tarì per le sue fatiche. Lascia alle chiese della Ss. Trinità e di S. Gerardo e al convento di S. Francesco di Potenza le terre da lui possedute in località Serra del Lago, nella misura di 1/3 per ciascuna istituzione ecclesiastica, affinché i chierici e i frati partecipino alle sue esequie e tengano poi liberamente per sé il surplus. Dispone che si celebrino le messe di San Gregorio nella chiesa della Ss. Trinità da parte dei chierici di detta chiesa e dei frati minori di S. Francesco e per dette messe lascia undici tarì e nove grana. Lascia alla chiesa della Ss. Trinità una giara e una tunica di velluto rosso, dalla quale ricavare una tovaglia per l’altare della cappella dell’Annunciazione; alla medesima chiesa lascia altresì una ciotola d’argento, da cui presbiteri siano tenuti a ricavare trenta libbre di cera lavorata, mentre con il surplus siano celebrate messe per la sua anima. Lascia a Brigante, suo parente, quattro tomoli di orzo e frumento, che sono in località li Graminasi. Lascia a Domenica de Rusulillo, sua moglie, la biancheria, il rame ‹?› e il ferro, nonché un’oncia per la dote ricevuta al tempo del matrimonio; alla medesima, lascia cinque once per il dotario; una cintura neapolitana d’argento, una gunnella (mantello) verde e un mantello rosso. Lascia ad Antonello de Orfina ovvero Erfina› un tarì pro bono servitio; lascia a Domenico ‹?› Zaccagnino un mantello, una tunica nera e un paio di calze. Lascia a Pietro Catalano un mantello, una tunica e un paio di calze. Destina otto tomoli di pane per fare la carità. Dispone che Antonello e Pietro Catalano, finché rimangono nella sua casa, siano mantenuti e nutriti con i suoi beni. Lascia alla moglie Domenica un padiglione da letto, grande e nuovo; a Brigante e a Velle, suo fratello, un cofanetto grande, usato, per ciascuno; a Pietro Catalano, una balestra in acciaio. Dispone la vendita dei buoi e di un’ulteriore ciotola d’argento per le sue esequie, per soddisfare il testamento e per la celebrazione di messe per la sua anima. Stabilisce che l’eventuale surplus sia destinato alla riparazione del campanile della chiesa della Ss. Trinità. Elegge quali propri epitopi Velle de Aivena, suo fratello, e il predetto Brigante. Lascia a Caterina sua sorella un tarì; al predetto Velle due botti per il vino; a Domenica sua moglie un barile; all’istituendo ospedale di S. Benedetto, un paio di lenzuola e una coperta e, qualora tale istituzione non vada a buon fine, lascia dette lenzuola e la coperta a un ulteriore ospedale a scelta dei propri epitopi. Destina due tarì alla confraternita di S. Maria degli Angeli, i cui confratelli devono partecipare alle sue esequie con gli abiti confraternali. Lascia a Velle, suo fratello, il rame da lui posseduto e a Domenica, sua moglie, il peltro. Destina a Luca suo nipote un mantello rosso e a Pascarella, sua cognata, un panno rosso sufficiente a farne delle calze. Lascia a Pietro Catalano un mantello rosso; ad Antonello de Erfina unam farneam di panno bianco e rosso; ad Antonello de Prisifo tre taliolas di frumento, una forma di formaggio e carni salate.

bibliography

  • ASNa, Regia Camera della Sommaria, Diversi, 1a numerazione, Dip. Somm., I, 309, n. 4bis, cc. 273v-277v, n. 80 [S].
  • Gerardi-Panarelli, Fonti per la storia degli ospedali in Basilicata (secc. XIII‐XVI): spunti di indagine, p. 73.

teibody

(c. 273v) In nomine domini nostri Iesu Christi amen. Anno nativitatis ipsius millesimo quatricentesimo quinquagesimo ottavo, regnante serenissimo et illustrissimo domino Alfonso Dei gratia Aragonum, Sicilie citra et ultra farum rege, Valentie, Ungarie, Hierusalem, Mayorice , Sardinie et Corsice , comite Marchione ‹sic› , duce Athenarum et Neopatrie ac etiam comite Russilionis et Ceritanie, regnorum vero eius regni citra farum anno vicesimo quarto feliciter amen, die duodecimo mensis maii, sexte inditionis, apud civitatem Potentie, provincie Basilicate.

Nos Valentinus de Populo de Potentia ipsiusque civitatis annalis et litteratus iudex pro preditto anno presenti ditte sexte inditionis, Iacobus de Bono Ioanne de ditta civitate Potentie, publicus ubilibet per totum regnum Sicilie regia authoritate notarius et testes subscripti, viri quidem litterati et inlitterari ad hoc specialiter vocati et rogati, presenti scripto publico testamenti instrumento fatemur, notumfacimus atque testamur quod nobis predittis iudice, notario et testibus subscriptis adcessitis ‹sic› ad domum Maziotte de Ayvene ditti Paulelli de ditta civitate, sitam et positam intus civitatem iam dittam in parrochia ecclesie Sante Trinitatis, confinatam suis finibus etc. Et in camera ipsius domus invenimus dittum Maziottum vel Paulellum de Ayvena egrotum in letto iacentem de infirmitate glandularum, sanum // (c. 274r) tamen mente, bone memorie et rette locutionis existentem et dum exemus ibidem in ipsius presentia ipse Paulellus, considerans conditionem nature humane et timens repentine viventis eventum qua ‹sic› nil certius morte et nil incertius hora eius et cupiens de salute anime sue salubriter providere, in nostrum qui supra iudicis, notarii et testium ad hoc per eum specialiter vocatorum et rogatorum ac existentium coram eo et ‹in› eius presentia, de rebus et bonis suis omnibus presens suum ultimum nuncupativum condidit testamentum ac eius ultimam voluntatem, ordinationem et dispensationem fecit in modum infrascriptum, cassatis primitus, irritatis et annullatis per eum omnibus et singulis aliis suis testamentis, codicillis et ultimis eius voluntatibus quibuslibet aliis per eum utriusque fattis et conditis seu fieri missis ‹per› manus quarumcumque personarum, sub quacumque forma et tenore et verborum expressione; et voluit, statuit et mandavit testator ipse expresse quod presens testamentum suum nuncupativum sit ultimum et finale, ordinatione et dispositione sui animi, et quod valeat et teneat perpetuo iure testamenti et si iure testamenti forsitan non valeret, valeat et teneat saltim iure codicillorum, iuxta legati, epistole donationis causa mortis // (c. 274v) et omni alio iure, via, modo sue ultime voluntatis quo vel quibus melius aptius de iure valere et retinere potest et debet omnibusque aliis suis testamentis prevaleat et executioni debite reali ‹sic› demandetur per executores suos infrascriptos, omni cessante Falsidia Tribellianica et alio quocumque iure sive contraditione et prohibitione heredis sui. In primis quidem testator ipse, quia principium et fundamentum omnium testamentorum est heredis institutio, idcirco testator ipse heredem sibi instituit atque fecit Valle de Aivene fratrem suum et pro ditta hereditate legavit vineam unam sitam et positam in tenimento ditte civitatis Potentie in contrata ubi dicitur la Cerza de Corgiante, cum suis finibus circumdatam et tumbulum unum frumenti sati et tumbulos ordei quatuor sati que est subtus ubi dicitur la Serra de lo Alao , pro hereditate preditta quod plus petere non possit super bonis suis mobilibus et stabilibus et quod sibi teneat per contentum, quod ditto Velle presente et acceptante et minime discrepante de ditta hereditate; item legavit corpus suum sepelliri intus ecclesiam Sante Trinitatis de Potentia, ubi positus fuit corpus patris sui et pro canonica sepultura legavit tarenos decem; item legavit in die obitus sui tam in mane quam in sero pro cera de variis missis // (c. 275r) celebrandis et omnibus necessariis in dittis obsequiis sint ad arbitrium suorum epitroporum; item legavit ditte ecclesie Sante Trinitatis pro flaudatione decime tarenum unum; item legavit pro malis oblatis incertis tarenum unum; item legavit donno Angelo Grippo archipresbitero ditte ecclesie Sante Trinitatis, patruo suo spirituali, pro fatigiis suis, tarenum unum; item legavit ditte ecclesie Sante Trinitatis terras suas sitas et positas in tenimento ditte civitatis Potentie, ubi dicitur la Serra de lo Lelao, quod dicitur la Fontana de Domenedio, confinatas cum terris ditte ecclesie Sante Trinitatis, videlicet tertiam partem, et aliis confinis, pro eventu illorum in dittis obsequiis et quod plus valoris sint libere ditte ecclesie Sante Trinitatis; item legavit ecclesie Santi Girardi tertiam aliam partem dittarum terrarum suarum sitarum et positarum in tenimento supraditto, confinatarum iuxta terras ditte ecclesie Santi Girardi et quod plus valoris sint libere ditte ecclesie Santi Girardi, quod ditti presbiteri ditte ecclesie Santi Girardi veniant in obsequiis suis pro dittis terris; item legavit ecclesie Santi Francisci de Potentia aliam tertiam partem dittarum terrarum suarum sitas et positas ‹sic› in supraditto tenimento, confinatas ‹sic› etc. et quod fratres Minores veniant in obsequiis suis // (c. 275v) et pro eventu illorum habeant dittam tertiam partem dittarum terrarum et quod plus valoris sint libere ditte ecclesie Santi Francisci; item legavit misse Santi Gregorii trentale unum pro anima sua et quod sint celebrate ad ecclesiam Sante Trinitatis per presbiteros ditte ecclesie et fratres Minores et pro dittis missis legavit tarenos undecim et granos novem; item legavit ditte ecclesie Sante Trinitatis iarram unam et iupparellum unum de velluto rubeo quod faciant pannum unum de altare cappelle Nuntiate ubi ponitur corpus suum; item legavit ditte ecclesie Sante Trinitatis tassam unam de argento et quod presbiteri ditte ecclesie teneantur facere de cera laborata, in obsequiis suis, librarum triginta et plus valoris ditte tasse ditti presbiteri tenentur celebrare misse pro anima sua; item legavit Brigante pro amore sanguinitatis panteram unam de ordeo et de frumento sato tu(m)mulorum quatuor, que sunt ubi dicitur li Graminasi; item legavit Dominice de Rusulillo, uxori sue, omnes pannos, heres, ferrum, unciam unam pro dotibus que recepit in tempore contratti matrimonii ab eisdem Dominica ‹sic›, secundum invenit dittos pannos, heres et ferrum; item legavit ditte Dominice sue uxori, pro dodario, uncias quinque de carlenis argenti t(an)t(u)m et quod habeat super domum suam et quod ditta domus // (c. 276r) vendatur et si ditta Dominica voluisset dittam domum pro illo pretio quod invenitur habeant ‹sic› ditta domo et quod solvat plus illo pretio ditta Dominica; item legavit ditte Dominice sue uxori corrigiam unam de argento neapolitanam, gunnellam unam muliebrem pagni coloris verdi, secundum invenitur, et mantellum unum muliebre panni coloris rubei, pro amore et bono servitio; item legavit Antonello de Orfina, pro bono servitio, tarenum unum; ditto Zaccagnino mantellum unum, iupparellum unum nivrum et parum unum de calzis; item legavit Petro Catalano pro bono servitio iumentum unum, mantellum unum, iupparellum unum, parum unum de calzis de colore / item legavit pro caritate de pane tumulorum otto; item legavit supraditti Antonelli et Petri Catalani quod sunt mantenuti et notricati de bonis suis si manent in domo sua; item legavit dittis ‹sic› Dominice uxori sue sproverium unum magnum novum pro bono servitio; item legavit ditte ‹sic› Briganti scrineum unum magnum alium usitatum pro bono servitio et amore; item legavit ditto Velle fratri suo scrineum unum alium usitatum pro amore et bono servitio; item legavit ditto Petro Catalano, pro bono servitio, balestram unam de azaio; item legavit quod vendantur duos boves et tassam unam aliam de argento et faciant obsequiis suis et solvant testamento et super ditta pecunie ‹sic› // (c. 276v) venditionis facere debeant celebrare missas pro anima sua; item voluit et legavit quod, soluto testamento, omnia superflua de bonis suis, mobilibus et stabilibus et quod positis, sint pro reparatione campanarii ecclesie Sante Trinitatis; item instituit, creavit et ordinavit et esse voluit presentis sui testamenti et ultime sue voluptatis epitropos, exequtores et distributores ac sibi commissarios Velle de Arvene fratri sui ‹et› Briganti, quibus dedit liberam et omnimodam potestatem, autoritatem intrandi, apprehendendi, vendendi, dandi et disbrigandi tantum de bonis suis donec predittum testamentum et contemplatum in eo plenarie et sine dimminutione aliqua exequatur et debite exequutioni mandetur absque contrarietate heredis sui vel cuiuscumque alterius p[erso]ne; item legavit Caterine (de Ayvena) sorori sue, pro amore sanguinitatis, tarenum unum; item legavit Velle supraditto vegetes duas tenendum vinum, pro amore sanguinitatis; item legavit ditte Dominice uxori sue carratellum unum salcetanum, pro bono servitio; item legavit hospitali Santi Beneditti, si facient, parum unum lenteaminum et copertam unam et, si non faciant, ditta linteamina et copertam sint alio hospitali ubi melius visum fuerit per suorum epitroporum ‹sic›; item legavit fratarie Sante Marie de Angelis, quod veniant confratres cum habitis ad obsequiis suis et pro eventu illorum legavit tarenos duos; item legavit ditto // (c. 277r) Velle fratri suo omnes heres suas pro amore; item legavit ditte Dominice uxori sue pro bono servitio omnes piltros suos; item legavit mantellum unum panni coloris rubei Luce, nepoti sui, pro amore; item legavit Pascarelle uxori ditti Velle, pro amore, tantum pannum coloris rubei quod sufficiat facere parum unum de calzis; item legavit ditto Petro Catalano pro bono servitio gonnellam unam panni coloris rubei; item legavit ditto Antonello de Erfina pro bono servitio farneam unam panni coloris blancette et rubei; item legavit Antonelle de Prisifo, pro amore et bono servitio, de frumento taliolas tres, petiam unam casei et pezuum unum carnibus salatis. Et voluit dittus testator quod si aliqua iurisditio clausula vel sollemnitas in ditto instrumento testamenti deficerent possint emendari, refici, corrigi quotiens opus fuerit ad consilium sapientis, veritatis substantia non mutata. Unde ad futuram memoriam, quorum et cuius interest et poterit esse cautelam et prefati testatoris preces fattum est presens testamenti instrumentum per manus mei preditti notarii, signo meo solito signatum et subscriptionibus mei qui supra iudicis et nostrorum predittorum testium subscriptionibus roboratum.

Così S perCosì S qui, in seguito e in docc. coevi Ayvena, Arvena Così S per essemus Così S per mortis Così S per hucusque Così S per iure Così S per Falcidia Si ipotizza una omissione in S, non risarcibile Corretto da altre fonti Così S per ? cum Così S per defraudatione Così S per patrino Così S per ?Dominico, ovvero probabile attore citato in precedenza in corrispondenza di parti omesse Così S per ? nigrum Omissione in S Così S per supradictis Antonello et Petro Così S per? cum Così S per ubicumque Così S per fidei Così S per obsequia sua Così S per iuris

Quod scripsi ego prefatus Iacobus publicus ut supra notarius qui premissis omnibus tamquam vocatus et rogatus interfui ipsumque meo solito et consueto signo signavi. (SN) Ego Valentinus de Populo qui supra annalis iudex Ego donnus Angelus Grippi archipresbiter ecclesie Sante Trinitatis testis sum // (c. 277v) † Ego donnus Nicolaus Angelus de Mathia de Potentia canonicus Potentinus testis interfui † Ego donnus Nicolaus Destabili de Laino testis sum † Ego magister Antonellus Laeya de Calabria cirurgico testis sum † Ego diaconus Laurentius de Pugla testis sum † Signum crucis proprie manus Nicolai Pallottini testis idioti et scribere nescientis † Signum crucis proprie manus Catellini de Anemona testis idioti et scribere nescientis † Signum crucis proprie manus Stephani de Russulillo testis idioti et scribere nescientis

notes alpha

    notes int